Geschreven in november 2019
Klooker zorgt dat jij lekker kunt leven, genieten èn tegelijkertijd bewust kunt kiezen. Alles is écht verantwoord, van topkwaliteit en betaalbaar.
Je staat er niet vaak bij stil, maar rubber is niet meer weg te denken uit onze maatschappij. Niet alleen in elastiekjes, autobanden en condooms, maar in minstens 50.000 andere producten wordt natuurrubber toegepast. Rubber van de rubberboom. Maar voor die plantages moet oerwoud wijken en de vraag naar het elastische goedje blijft wereldwijd stijgen. De rek is eruit bij de rubberplantages, maar waar moet het dan vandaan komen? Synthetisch rubber met aardolie als basis? Of zoeken we liever naar goede alternatieven, zoals rubber op basis van… paardebloemen?
In deze mailing lees je waar rubber vandaan komt, waarom we eigenlijk niet meer zonder rubber kunnen, en hoe we dat met zo min mogelijk footprint kunnen doen.
Duizenden jaren huilende bomen
Al in de 15e eeuw schreef Columbus aan zijn koning over de stuiterende ballen die hij zag bij de Indianen in Zuid-Amerika. Nog nooit had hij zoiets gezien, waren ze behekst? De Indianen gebruikten rubber al eeuwen voor hun schoenen, speelballen en religieuze rituelen. Dat maakten ze van wit sap, latex, dat ze aftapten van de bijzondere boom cahuchu: huilend hout.
Rubber groeien en tappen
Origineel komt deze huilende rubberboom, de Hevea Brasiliensis uit Zuid-Amerika, maar tegenwoordig zijn de meeste rubberplantages in Thailand en Indonesië. Om het sap te tappen wordt voor het ochtendgloren een inkeping in de rubberboom gemaakt, dan vloeit de latex het meest door de stam. De latex stroomt langs de inkeping naar beneden en wordt opgevangen in een bakje. Door zuur toe te voegen stolt het sap tot een elastisch goedje, en om het ook bij hitte en kou elastisch te houden, wordt het ‘gevulkaniseerd’ met zwavel. Pas dan heb je echt ‘ons’ rubber. Althans, de natuurlijke variant.
Plantages in plaats van oerwoud
De milieu impact van de rubberindustrie is helaas niet mals. De plantages gedijen het best in tropische gebieden, waar oerwouden moeten wijken voor de beplanting van jonge bomen. Met name Brazilië staat hier bekend om, maar ook in Azië is hier sprake van. Er bestaan gelukkig FSC-gecertificeerde rubberplantages waar geen oerwoud voor is gekapt, maar het is moeilijk om dat terug te vinden in de rubber producten die wij gebruiken. Bovendien veroorzaakt de rubberproductie vervuiling van bodem, lucht en water en zijn de arbeidsomstandigheden op de plantages vaak heel slecht. Op zoek naar een alternatief dan maar?
Synthetisch rubber
Naast dat de rubberindustrie vervuilend is, is er meer vraag naar natuurrubber dan er wordt geproduceerd. Bovendien veroudert het na verloop van tijd. Je ziet dat bijvoorbeeld bij oude elastiekjes goed: ze verliezen hun elasticiteit en brokkelen af. Voldoende redenen om naar een materiaal te zoeken dat geen plantages nodig heeft, maar wel dezelfde elasticiteit heeft. En dat bestaat: synthetisch rubber, rubber op basis van aardolie.
Voordelen van synthetisch rubber
Synthetische rubbers, zoals chloropreenrubbers, 1,3-butadieenrubbers en butylrubbers hebben zo hun voordelen. Ze zijn ze beter bestand tegen warmte, kou, zonlicht of droogte en daarom langer bruikbaar. Helaas is er ook een groot nadeel, ze zijn allemaal op basis van aardolie, en dat is een fossiele grondstof.
Rubber is vooral voor autobanden
De bekendste vorm van synthetisch rubber is ‘Styreen Butadieenrubber’ (SBR), waar minstens 50% van de autobanden van wordt gemaakt. Zo rond de 45% van de autobanden wordt gemaakt met natuurrubber, dat is maarliefst 70% van de totaalopbrengst uit natuurrubberindustrie. Autobanden zijn daarmee het belangrijkste eindproduct van zowel natuurlijk als synthetisch rubber.
Autobanden zijn echt een probleem
Juist door de grote afname en gebruik, hebben autobanden grote impact. Vaak zijn ze deels synthetisch (langer houdbaar) en deels van natuurrubber (sterker). Het natuurrubber zit dan aan de binnenkant en het synthetisch rubber aan de buitenkant van de band. Er is alleen één heel groot probleem met het synthetische rubber in de banden: ze vormen microplastics bij slijtage en niet zo’n beetje ook. Houd je vast:
“Noors en Duits onderzoek tonen aan dat een derde tot de helft van al het microplastic uit autobandenslijtstof bestaat”
Say what!?
Jep, de gemiddelde Nederlander slijt ongeveer een kilo autoband per jaar. Zo’n duizend ton daarvan belandt in de Nederlandse wateren. 50% daarvan is dus vsan het synthetische SBR en allesbehalve biologisch afbreekbaar. Dat synthetische fijnstof zal daarom als microplastic in het water blijven. Echt een probleem dus.
Scheikundig intermezzo: is rubber dan plastic?
Even tussendoor. Autobanden vormen fijnstof en dat valt onder microplastics. Zijn autobanden dan van plastic? Nee, want plastic en kunstrubbers vallen allebei in een andere categorie van kunststoffen. Plastics zijn thermoharders, kunstrubbers elastomen. Zowel synthetische- als natuurrubbers zijn polymeren, en alle plastics zijn polymeren. Maar andersom hoeft dat niet. De polymeren in natuurrubber zijn geen synthetische polymeren en daarmee ook geen plastic. Snap je het nog? Heel kort door de bocht: alle plastics zijn polymeren, maar niet alle polymeren zijn plastics. ‘t is maar dat je het even weet.
Wat kun je doen?
Áls je auto rijdt, houd dan de volgende tips in je achterhoofd, zodat je banden minder hard slijten:
- Rijd niet te hard, zo voorkom je extra frictie met het wegdek in de bochten en bij het wegrijden. Gewoon rustig aan dus!
- Zorg dat je banden goed op spanning zijn. Zachtere banden geven meer frictie met de weg, wat zorgt voor snellere slijtage.
- Mijd stoepranden en hoge drempels, zeker bij het parkeren. Niet alleen het schuren slijt je banden, maar harde klappen zetten je banden scheef, en je raadt het al: dat geeft extra frictie!
Milieuvriendelijk rubber van paardebloemen
Niet alleen de rubberboom geeft latex af, ook uit andere soorten planten kun je het witte sap verkrijgen. Het vergt nog wat onderzoek om dat efficiënt genoeg te maken, maar de Russische paardebloem is een veelbelovende optie! De eerste autobanden van paardebloemlatex zijn in Duitsland al geproduceerd en ook in Nederland werkt de Universiteit van Wageningen hard aan een milieuvriendelijke rubbersoort. De wortels van de paardebloemwortels maken ook nog eens inuline, wat een perfecte bio-grondstof voor de productie van PEF. Dat is een heel groene vervanger van het op aardolie gebaseerde PET.
Rubber producten met FSC-keurmerk
Het is geen makkie om de herkomst van rubber producten te traceren. Een goed keurmerk blijkt moeilijk te vinden en het FSC-keurmerk wordt niet heel gauw aan rubber producten gekoppeld. Maar ze zijn er wel! Voor fairtrade sneakers met FSC-gecertificeerde rubber zolen, moet je bij Ethletics of Veja zijn. Hetzelfde keurmerk vind je in latex matrassen van Talalay, FairSquare eco condooms, deze fairtrade elastiekbal of in deze tuinhandschoenen.
Yogamatten van natuurrubber
Yogamatten zijn er in allerlei soorten en maten, en wanneer je eco-matten zoekt, bevatten ze in veel gevallen natuurlijk rubber. We hebben geen enkel merk gevonden dat het FSC-keurmerk draagt bij rubberen matten, en weinig transparantie over de herkomst van het rubber. Maar bij het merk Manduka, bekend van het label met kikkertje, geven ze aan dat voor hun rubber absoluut geen Amazone is gekapt. Hun rubber wordt getapt in Taiwan. Ook het merk Jade heeft geen FSC-keurmerk, maar geeft aan dat er geen oerwoud is gekapt voor hun rubber en plant voor elke verkochte mat een boom. Daar valt ook wat voor te zeggen.
Ecomatten
Dat natuurrubber überhaupt de milieuvriendelijkste oplossing is voor je yogamat, valt te betwisten. Hoewel veel van de ecomatten natuurrubber bevatten in plaats van PVC, is de herkomst van het rubber moeilijk traceerbaar. Is er geen oerwoud gekapt, waar komt het dan wel vandaan? En hoeveel kilometers is dat vliegen naar het distributiecentrum in Europa? Bovendien is de levensduur van rubber yogamatten bij intensief gebruik slechts één jaar, en tot 20 jaar bij PVC. Hoe duurzaam kun je het dan nog noemen?
En nu?
Als je de keuze hebt tussen synthetisch rubber of natuurrubber, welke moet je dan kiezen? Het ligt maar net aan waar je het voor gebruikt, maar bedenk je dat natuurrubber biologisch afbreekbaar is en synthetisch rubber niet. Tegelijkertijd hoeft synthetisch rubber niet uit Azië te komen, en hoeven er geen oerwouden voor gekapt. Bottom line blijft, zoals altijd: bedenk je goed of je het product wel echt nodig hebt en of je kunt herleiden waar het vandaan komt. Met een schoon geweten heb je het meeste plezier van je aankoop!
