Geschreven in augustus, 2021
Klooker zorgt dat jij lekker kunt leven, genieten én tegelijkertijd bewust kunt kiezen. Alles is écht verantwoord, van topkwaliteit en betaalbaar.
Krokant, voedingsrijk, en duurzaam – niet per sé woorden die je met insecten zou associëren. Hoewel meeste Europeanen walgen bij het idee van bijvoorbeeld eetbare sprinkhanen, zijn insecten een gebruikelijke maaltijd voor meer dan 2 miljard mensen wereldwijd! Je vindt ze gevriesdroogd, als poeder, maar ook als snacks en snoepjes.
Waarom zou insecten eten, of de officiële term entomofagie, duurzaam en gezond zijn? Zijn insecten het eiwit van de toekomst voor vleeseters? En ook al is het een duurzame bron voor eiwitten, zijn vleeseters dan wel bereid het te eten?
Wij zochten het voor je uit!
Insecten op het menu
Rupsen, sprinkhanen, termieten, motten, kevers en larven – in het merendeel van de wereldbevolking zijn insecten een gebruikelijke maaltijd en worden ze zelfs beschouwd als een delicatesse. De insectenproducten worden in alle soorten en maten geserveerd – gekookt, gebakken, geroosterd, gefrituurd, als snack om zo te eten of als poeder door een maaltijd verwerkt.
Vooral in Afrika, Azië en Zuid-Amerikaanse worden insecten vaak gegeten. Niet alle insecten zijn geschikt om te eten door mensen; wereldwijd staan er ruim 1900 verschillende soorten op het menu, maar in Nederland zijn er nu nog maar vier soorten die zijn goedgekeurd om te worden gekweekt voor menselijke consumptie: meelwormen, buffalo-wormen (kleine meelworm), sprinkhanen en krekels.
Hoewel deze insecten veilig zijn om te eten kan je ze niet rauw eten, moet je zeker weten dat je er niet allergisch voor bent (voorzichtig als je allergisch bent voor schaal- of schelpdieren of huismijt), en is niet elk deel eetbaar; zo worden de vleugels en pootjes van de sprinkhanen verwijderd omdat dit problemen in de darmen kan opleveren.
De Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit adviseert om niet meer dan 45 gram per dag te eten omdat grote hoeveelheden chitine, wat in insectenpootjes zit en hun skelet, kunnen leiden tot gezondheidsklachten.
Hoe is het om een insect te eten?
“Het smaakt naar nootjes, maar dan met pootjes”
Men vindt de smaak van insecten zoals krekels vaak lijken op nootjes of popcorn, en andere insecten zoals Buffalo wormen smaken meer naar spek. Insecten zijn zacht van smaak en krokant door hun mineraalrijke exoskelet.
Qua voedingswaarde zijn insecten vergelijkbaar met ander ‘gebruikelijk’ vlees. Ze zitten vol eiwitten (inclusief essentiële aminozuren), zink, ijzer en vitamine B12. Insecten ‘vlees’ is laag in koolhydraten en bevat vooral onverzadigde vetten (de goede!) zoals linolzuur, alfa-linoleenzuur (omega-3) en oliezuur. Afhankelijk van de soort kunnen insecten een hoge hoeveelheid fosfor, magnesium, koper, calcium, zink en ijzer bevatten vergeleken met ‘gebruikelijk’ vlees, melk en/of vis.
De voedingswaarde verschilt echter sterk tussen verschillende insectensoorten, en ook tussen verschillende stages in hun levenscyclus. Zo verschilt het gehalte aan eiwit per 100 gram van 7 tot 48 gram, en ook het vetgehalte varieert van 9% in de stinksprinkhaan tot 67% in de sabelsprinkhaan!
Is het kweken van insecten duurzaam?
Het kweken van eetbare insecten is veel minder belastend op het milieu vergeleken met koeien of varkensvlees. Ten eerste hebben insecten een efficiënte “food conversion rate” – 10 kilo voer is ongeveer goed voor 1 kilo rundvlees, hoewel 10 kilo voeding wel tot 9 kilo aan insecten kan opleveren in extreme gevallen. Net als de voedingswaarde, verschilt deze food conversion rate per insectensoort en levenscyclus stage.
Insecten eten zelf plantaardig voedsel en dit kan komen uit reststromen van de voedingsindustrie. Het soort insect maar ook de soort voeding beïnvloedt de efficiëntie van de groei. Sowieso planten ze snel voort en hebben minder eten nodig omdat de koelbloedige insecten minder energie verbruiken. Uiteraard is ook de ruimte die nodig is voor de kweek kleiner dan voor veeteelt. Antibiotica en groeihormonen worden vaak gebruikt voor de intensieve veeteelt, om ziektes te voorkomen en productiviteit te stimuleren. Dit is echter minder of zelfs niet nodig voor de kweek van insecten. Ook stoten insecten minder broeikasgassen uit dan runderen, zoals methaan en koolstofdioxide, en is er sowieso weinig afval van het hele proces van kweken. Aangezien 80% – 100% van de individuele insecten kan worden gegeten, vergeleken met ongeveer de helft van een varken of koe, is er ook weinig verspilling in de insectenlandbouw. Voor een mooi wetenschappelijk overzicht kan je eens doorbladeren in dit artikel in Trends in Food Science and Technology van vorig jaar.
In conclusie biedt de insectenlandbouw dus de ruimte om een circulaire economie te bevorderen, door reststromen van andere industrieën te gebruiken om dierlijk eiwit te produceren, waardoor het voer wat nu wordt gebruikt voor veeteelt rechtstreeks kan worden geconsumeerd door de mens.
Klinkt te goed om waar te zijn! En hoe zit het met intensieve kwekerij?
Eetbare insecten zijn op de Westerse markt pas net geïntroduceerd. Het is lastig om in te schatten wat de toekomstige impact is op het milieu wanneer insecten op een grote schaal worden gekweekt. Onderzoek op dit gebied is nog schaars, maar het is wel erg belangrijk om de impact te onderzoeken en anticiperen. Zonder gedetailleerd onderzoek over de milieu impact van een intensieve insectenindustrie is er een kans dat we het ene milieuprobleem vervangen met een ander probleem.
Eigenlijk weten we nauwelijks iets of niets over vele aspecten van de insectenkweek: welke soorten zijn het meeste geschikt voor massaproductie, wat voor omgeving en voeding hebben ze precies nodig, en wat gebeurt er als ze per ongeluk ontsnappen? Hoe voorkomen we dat deze ontsnapte insecten invasief worden? En hoe werken de ecologie en biologie van de insecten samen met het ontwerp en management van de faciliteiten?
Hoewel bedrijven vaak zeggen dat er geen antibiotica nodig zijn voor de insectenkweek, weten we eigenlijk niet hoe ziektes zich ontwikkelen en verspreiden als je insectenpopulaties intensief kweekt. Ook wordt de broeikasuitstoot vaak geadverteerd als laag in de insectenproductie, maar in sommige gevallen waarin bepaalde soorten opgroeien in specifieke omstandigheden, kunnen ook methaangehaltes van deze insecten hoog zijn.
Verder weten we niks wetenschappelijks over hoe het houden van insecten in massa’s hun gedrag, gezondheid en welzijn beïnvloedt. Hoewel meeste insecten gewend zijn dicht bij elkaar te leven, in tegenstelling tot koeien, kippen en ander vee, weten we niet zeker hoe ze zullen reageren als ze in massa’s worden gekweekt. En hoe zit het met dierenleed? Door ze in te vriezen worden de koudbloedige insecten inactief en ‘slapen ze zo in’. Aldus onderzoeker Van Huis levert dit geen pijn op omdat ze te weinig neuronen in hun brein hebben hiervoor. Toch is het nog onduidelijk of insecten echt pijn kunnen voelen of een bewustzijn hebben.
Dus, hoewel er in theorie veel voordelen zijn aan de insectenkweek, staan sommige onderzoekers nog niet 100% achter het intensief kweken van deze alternatieve eiwitbron, aangezien er tekort is aan onderzoek op dit gebied.
Maar naast de mogelijkheid om insecten direct te consumeren, zijn er ook andere opties om de insectenkweek te gebruiken voor de bevordering van een circulaire economie. Een ander groen alternatief om ons voedingssysteem efficiënter te maken is bijvoorbeeld om insecten te gebruiken als voeding voor de veeteelt. Vandaag de dag wordt een groot deel van de oogst van bijvoorbeeld sojabonen, graan, mais en andere gewassen gebruikt als voeding voor veeteelt, wat een inefficiënt proces is. Bovendien kunnen insecten worden gebruikt als ‘omvormer’ door bijproducten van de landbouw te gebruiken als voeding. Insecten kunnen bijvoorbeeld verschillende giftige stoffen, of materialen zoals mest en lignine (een stof in planten) verteren en ze zo omzetten in een eetbare voedselbron. Deze stoffen en materialen zijn op het moment reststoffen, daarom kunnen insecten juist een circulaire economie hier bevorderen.
Insecten uitproberen
Nieuwsgierig geworden als vleeseter? Waar kan je eetbare insecten voor mensen kopen? Er zijn al verschillende soorten insectenproducten op de markt, die je online kunt bestellen of in de supermarkt kan kopen!
Eerder hebben we het al eens gehad over eiwitpoeder voor sport gemaakt van insecten. Zo vind je bijvoorbeeld krekelrepen bij Kriket en Jimini’s. Bij Kriket verkopen ze niet alleen proteïnebars, maar ook granola, hartige snacks en poeder. Je kunt de repen vinden in de schappen van Ekoplaza. Ook bij Jimini’s (online) vind je bars, hele insecten en eiwitrijke granola.
Daarnaast zijn er ook andere Nederlandse bedrijven die insectenproducten op de markt brengen:
ENOUGH
De positiviteit van ENOUGH is aanstekelijk – ze hebben een duidelijk doel: het eten van insecten mainstream te maken aangezien ze een voedselbron zijn waarvoor je je niet schuldig hoeft te voelen. Ze verkopen van alles; zoete en hartige snacks, maar ook falafel mixen met gemalen insecten om dit nieuwe ingrediënt stapsgewijs in je dieet te kunnen introduceren in een product wat je al kent. De producten passen perfect bij “logische denkers, de visionairs, de datanerds, semi-vegetariërs, flexitariërs, entovegans, voetprintariers en… alle anderen die er zin in hebben!”
GaiaFood
“Insecten bieden maximale voedingswaarden met minimale middelen” – GaiaFood streeft naar een duurzame en gezonde toekomst en realiseert dit door eiwitpoeder van krekels op de markt te brengen. Er staan al een boel toekomstige producten op de planning, zoals vleesvervangers en andere producten zoals pasta, snacks en brood. Met elke zak insecten eiwitpoeder die je aankoopt bespaar je 39 kg CO2 vergeleken met een zak whey protein!
Delibugs
Bij Delibugs vind je gevriesdroogde insecten, insectenpoeder, snoep en snacks en ook een BBQ box voor insectenburgers!
Tinyfoods
Je vindt een groot assortiment aan gevriesdroogde producten, lollies, snacks, en energierepen van verschillende merken bij Tinyfoods. Ze hebben een eigen lijn aan producten met verschillende smaakjes gevriesdroogde snacks, maar verkopen ook artikelen van Delibugs en Jimini’s.
Het overkomen van de ‘yuck factor’
Een tijdje geleden kon je een aantal insectenproducten, zoals burgers, vinden in de supermarkt (AH, Jumbo), maar omdat het niet verkocht werd zijn ze weer uit de schappen gehaald. Ook al zijn dierlijke eiwitten van insecten milieuvriendelijker dan traditioneel vlees, kan deze industrie pas een impact maken wanneer het daadwerkelijk wordt geconsumeerd. De Westerse wereld wordt vaak afgeschrokken door de zogenaamde ‘yuck factor’ bij alleen al het denken aan het idee om een insect in je mond te stoppen – hoe kunnen we dit overkomen?
Onderzoek duidt aan dat de ‘yuck factor’ kan worden verminderd door insecten als poeder te vermalen zodat het niet herkenbaar is. Ook is het zo dat men beter bereid is insectensnacks te proberen als er meer interesse is in de milieuaspecten van de voedselindustrie. Cultuur staat uiteraard centraal in de acceptatie en normaalheid van entomofagie. Het is daarom lastig om volwassenen te introduceren aan deze alternatieve dierlijke eiwitbron, dit kan alleen door harde overtuiging. Maar als de volgende generatie wordt opgevoed met insecten in reguliere maaltijden wordt het binnen no time normaler.
‘Dertig jaar geleden werd in veel Westerse culturen het eten van rauwe vis als ongepast en zelfs gevaarlijk gezien. Nu is sushi hier niet meer weg te denken.’ – adus onderzoekster Tan in een artikel van de Correspondent.
Alles heeft zijn tijd nodig, maar de eerste stap is om interesse op te wekken over waarom entofomagie een duurzaam alternatief is. Wie weet liggen de schappen vol insectenproducten over tien jaar!
Hoe sta jij erin om een insectensnack te proberen?
