Duurzame elektronica

Geschreven in oktober 2019.

Telefoontje kopen? De keuze is reuze! Maar waar moet je wezen voor je duurzame elektronica? Daar is het antwoord niet zomaar op te vinden. Hoeveel van je eigen elektronica is bijvoorbeeld duurzaam geproduceerd? Precies, niet veel! En dat terwijl jij zo bewust bezig bent. We gingen op zoek naar verantwoorde technologie en ontdekten dat, in onze wereld vol biologische broccoli ’s en lokaal geproduceerd wasmiddel, het meest vernuftige hopeloos achterloopt: de elektronica.

Eerlijk is eerlijk, er gebeurt niet niks in elektroland, maar het duurzame aanbod is nog bedroevend schaars. Welke initiatieven zijn er wél en welke merken doen het al goed? We zochten het voor je uit.

Duurzaamheid in materiaal en design

Het lijkt erop dat er momenteel twee soorten elektronica zijn die in de categorie ‘duurzaam’ vallen. Modulaire elektronica, waarbij het design maakt dat elk onderdeel van het apparaat afzonderlijk te vervangen is. Dat verlengt de totale levensduur, wat afval en materiaal bespaart. De andere soort is kritisch in materiaalgebruik, en zoekt alternatieven voor plastics of gebruikt gerecyclede grondstoffen.

Nieuw denken

Op deze manier over materiaal en design denken, past echter totaal niet in het huidige plaatje van de elektronica-industrie. Alles moet snel, in grote oplages en het liefst zo goedkoop mogelijk uit China komen. Bovendien zijn fabrikanten niet happig op apparaten met een lange levensduur. Dat betekent minder verkoop! Om tussen de elektronicamagnaten te komen met je groene idee, moet je echt van goeden huize komen om niet direct kopje onder te gaan.

Wat is er mis met veel huidige elektronica? We schreven er eerder een mailing over bij Klooker, waarin je alles leert over grondstoffen, productie en recycling van elektronica.

Modulaire elektronica

De stekker eruit, al voor hij erin kan

Wij zijn niet de enige die vinden dat elektronica duurzamer kan. Er zijn verschillende universiteiten, onderzoekers en grote bedrijven die zich bezighouden met de ontwikkeling van modulaire technologie. Helaas houden maar weinig projecten stand. We zijn al zó vaak zo dicht bij een modulaire mobiele telefoon geweest: Google’s Ara, LG’s G5 en de Puzzle Phone van Circular Devices. Bij al deze projecten is de stekker er inmiddels uit getrokken.

Block by block: FairPhone

Gelukkig zijn er ook bedrijven die het hoofd wél boven water weten te houden. FairPhone is het bekendste en tot nu meest succesvolle verhaal. Het krijgt als enige elektronicamerk een groen label op Rankabrand. Een B-label welteverstaan, dus nog niemand heeft A!

Sinds 2013 vecht Fairphone al voor een telefoon met eerlijke prijzen, duurzame materialen en acceptabele werkomstandigheden voor de fabrieksarbeiders. Waar Google de handdoek in de ring gooide, ging dit Amsterdamse bedrijfje stug door. De FairPhone 3, het huidige model (bijna beschikbaar), bestaat uit 6 vervangbare modules, bevat fairtrade goud en de behuizing is gemaakt van gerecycled plastic. Dat gaat al de goede kant op!

Het fijne aan de FairPhone is dat je kapotte onderdelen makkelijk zelf kunt vervangen. Het beeldscherm schroef je er zo af bijvoorbeeld. Handig voor mensen (zoals wij) die hun telefoon wel eens laten vallen…

Gerrard Street

We gooien jaarlijks 40 miljard kilo aan elektronica weg. Onhoudbaar en onnodig, daarom ontwierp Gerrard Street een modulaire koptelefoon, waarvan elk onderdeel los te vervangen is. Kabel stuk? Stuur maar terug! De rest van de koptelefoon kun je lekker blijven gebruiken, in plaats van dat álles wordt weggegooid. Wil je eens kennis maken met deze koptelefoons? Ze zijn nu te vinden in de expo van het pop-up Klimaatmuseum op Station Utrecht Centraal.

Duurzame materialen

House of Marley

We schreven al eerder over dit duurzame audiomerk, dat direct in het oog springt door haar gebruik van duurzame, FSC-gekeurde materialen als bamboe en kurk. Ook de verpakking is duidelijk van gerecycled materiaal. ‘Zelfs de inkt daarvan is op basis van soja,’ vertelt CEO Frits de Groot trots in een telefoongesprek.

Waar veel initiatieven in de krochten van het internet blijven hangen, ligt House of Marley gewoon in de Media Markt naast de grote merken. Duurzaam kan dus wél. Ook House of Marley neemt kapotte oordopjes en koptelefoons gewoon weer in. ‘We proberen zo veel mogelijk te repareren en als het kán vervangen we onderdelen in plaats van het hele product weg te gooien. Dat is inderdaad helaas niet rendabel, maar we vinden het gewoon belangrijk,’ aldus de Groot.

Korvaa: de groeiende koptelefoon

Stel dat we onze producten konden groeien, in plaats van in elkaar te zetten. Zou dat niet prachtig zijn? Een natuurlijk proces voor de creatie van materialen. Op Netflix is er een heel interessante aflevering van ‘Abstract’ over Neri Oxman, een wetenschapper met dit idee van groeiende materialen voor producten en bouwwerken. In Finland wordt concreet gewerkt aan een koptelefoon, de Korvaa, bestaande uit materiaal gemaakt door microben als schimmels en gisten. Een supertof idee, maar nog ver weg voor de consument. Want hoewel de materialen inderdaad groeien en volledig natuurlijk zijn, is de Korvaa vooralsnog een prototype en bevat nog geen elektronica. Maar dromen mag, toch?

Dotts M: 3D printen

De technologie van 3D printers gaat elke dag een stapje verder. Ook voor audio is er een merk geweest dat koptelefoons printte van volledig gerecyclede kunststof en werd geproduceerd in de Spanje: Dotts. Europese productie, je eigen kleurtjes kiezen, weinig transport en nagenoeg geen afval bij de productie. Het leek een leuk idee, maar de Dotts M koptelefoon kreeg geen denderende reviews na haar lancering. De website is inmiddels uit de lucht en het merk lijkt van de aardbodem verdwenen. Zou er toch nog iemand zijn die dit durft op te pakken?

Duurzame computers

Er is nog een lange weg te gaan, maar ze komen er heus: duurzame computers. Iameco maakt bijvoorbeeld houten computers die 70% minder CO2-uitstoten bij productie dan de gemiddelde PC. Ze zijn bovendien modulair en maken zo min mogelijk gebruik van zware metalen. Met een Iameco computer moet je gemiddeld 10 jaar vooruit kunnen.

Een ander bedrijf dat een poging waagde was Recompute, dat een PC met kartonnen behuizing maakte, in plaats van plastic. Dat lijkt een leuk idee, maar de focus kan beter naar de interne elektronica dan de behuizing. Bovendien lijkt de levensduur van een kartonnen computer ons niet heel hoog, om over brandveiligheid nog maar te zwijgen. Nog even doordenken dus!

Dus, waar kun je op letten?

• Koop refurbished in plaats van nieuw
• Repareer als het kan, in plaats van weg te gooien
• Recycle je oude PC, bijvoorbeeld bij MilieuPC
• Check bij aankoop (van je televisie bijvoorbeeld) altijd het energielabel
• Check de duurzaamheidsscore van een merk op rankabrand
• Lever je je telefoon in bij FairPhone, dan krijg je € 20,- korting!
• Zet je apparaat uit na gebruik. Maar dat deed je al, toch?