Archives for 2020

Duurzaam strooien

Geschreven in december 2019

Klooker zorgt dat jij lekker kunt leven, genieten èn tegelijkertijd bewust kunt kiezen. Alles is écht verantwoord, van topkwaliteit en betaalbaar.

Zodra de temperatuur tot rond het vriespunt daalt zijn ze niet te missen op de weg; strooiwagens. Vorige winter werd er 56 miljoen kilo aan zout gestrooid op de Nederlandse wegen. Genoeg reden om te onderzoeken wat de milieueffecten van strooizout zijn, en hoe we duurzaam om kunnen gaan met het strooien van zout.

De toename in de hoeveelheid zout in de natuur als gevolg van het strooien heeft effect op planten en dieren. Daarnaast kunnen er ook andere vervuilende stoffen in de natuur terecht komen via strooizout. De negatieve effecten van strooien zijn te verminderen door zuiniger te strooien of door een alternatief op normaal zout te kiezen. Vanuit de overheid wordt er geprobeerd zuiniger te strooien, en zijn er alternatieven in ontwikkeling. Zelf kun je ook zuiniger omgaan met zout, of een ander middel gebruiken.

Hoe werkt strooizout?  

Vroeger werd er in de meeste landen gebruik gemaakt van grind en zand om gladheid tegen te gaan. Tegenwoordig hebben grind en zand niet meer genoeg effect. Bij veel verkeer wordt het zand vrijwel gelijk van de weg gereden. Daarom wordt er in Nederland sinds de jaren 60 strooizout gebruikt.  

Strooizout is in principe hetzelfde als het tafelzout dat je ‘s ochtends over je eitje strooit, alleen dan minder zuiver. Ook zit er een antiklontermiddel in dat ervoor zorgt dat het zout niet gaat klonteren als het nat wordt. Strooizout bestaat uit korrels van verschillende groottes, zodat ze beter over het wegdek verspreiden.  De zoutkorrels trekken vocht aan, hierdoor ontstaat er een zoutwateroplossing (pekel) met een vriespunt van min 10°C. Als je deze oplossing op sneeuw of ijs gooit smelt het. 

Milieueffecten van strooizout  

Al het zout dat op de Nederlandse wegen gestrooid wordt gaat natuurlijk ergens heen. Het zout spoelt met gesmolten sneeuw, of na een regenbui weg en komt in ons milieu terecht. Hier heeft het verschillende effecten.  

Zout en planten 

Doordat het zoute water in de berm terecht komt, ontstaat er een hoger zoutgehalte in de bodem langs de wegen. Soms is de hoeveelheid zout zelfs te vergelijken met de hoeveelheid zout in kuststreken. Natuurlijk heeft dit effect op de planten in de berm.  Het Deens Lepelblad en Stekend Loogkruid komen normaal gesproken alleen in de duinen en op strandvlakten voor, maar tegenwoordig ook langs snelwegen.  

Door het gebruik van strooizout ontstaat er een hoger zoutgehalte in de berm. Hierdoor komen plantensoorten uit kuststreken, zoals het Deens Lepelblad nu ook langs wegen voor. — Deens Lepelblad komt door strooizout ook in de berm voor

Terwijl de plantensoorten uit kustgebieden opkomen, sterven de planten en grassen die van nature in de berm voorkomen. Het zout tast schors van bomen aan, waardoor ze gevoeliger worden voor allerlei schimmels. Zouter grondwater hindert de groei van bomen en zorgt ervoor dat ze in de herfst eerder hun bladeren verliezen. Op de langere termijn hangt het effect van strooizout af van de hoeveelheid regen in de lente. Bij veel regen wordt het zout snel genoeg verdund en valt de schade mee.

Zout en dieren 

Het zout spoelt niet alleen de berm in, maar komt ook in sloten en plassen terecht. Hier heeft het effect op allerlei dieren. Zo is gebleken dat bruine kikkers langzamer worden door meer zout in het water in sloten. Vogels kunnen vergiftigd raken als ze te zout water drinken, bijvoorbeeld uit plassen langs wegen. Ze worden suf en hun reactiesnelheid neemt af, waardoor ze sneller overreden kunnen worden door auto’s.  

Schadelijke stoffen in strooizout  

Naast zout kunnen er ook allerlei zware metalen in strooizout voorkomen. Bijvoorbeeld chroom, koper, lood en nikkel. Zo bleek afgelopen november uit een analyse van strooizout in de zoutbank (waar strooizout wordt opgeslagen) dat er te hoge waarden van PFAS in het strooizout zitten. PFAS staat voor poly- en perfluoralkylstoffen. Dit zijn door de mens gemaakte stoffen die van nature niet in het milieu voorkomen.  

Die vervuilende stoffen spoelen via goten en putten het riool in en moeten dan weer uit het water worden gezuiverd. Strooizout dat in de berm of in oppervlaktewater terechtkomt, zorgt ervoor dat er zware metalen in de natuur achterblijven. Er zijn wetten over hoeveel verontreiniging strooizout maximaal mag bevatten om het risico zo klein mogelijk te maken. 

Duurzamer strooien 

Natuurlijk zijn er manieren om de weg op een milieuvriendelijke manier minder glad te maken. Ten eerste kan er zo gestrooid worden dat er minder zout in de natuur terecht komt. Daarnaast zijn er ook alternatieven voor strooizout in ontwikkeling.  

Zuiniger met zout

Er zijn verschillende manieren van strooien. Als het gevroren heeft kan er achteraf gestrooid worden, om de sneeuw en ijzel weg te halen. Dit wordt curatief strooien genoemd. Er kan ook van tevoren gestrooid worden, om te zorgen dat de wegen vanaf het begin niet glad worden. Dit heet preventief strooien.  

Ook kan er met verschillende vormen van strooizout gestrooid worden. Er kan met normaal droog zout gestrooid worden, dit wordt droogstrooien genoemd. De alternatieve methode waarbij het zout tijdens het strooien nat wordt gemaakt met pekel (water met veel zout erin) wordt ook wel natstrooien genoemd.  

Bij preventief strooien en bij natstrooien wordt er minder zout gebruikt dan bij curatief en droog strooien. Droogzout kan alleen curatief, dus achteraf gebruikt worden. Anders kan het weg waaien waardoor de gladheid niet bestreden wordt en er meer zout in de natuur terecht komt. Daarnaast is er bij natzout strooien altijd minder zout nodig dan bij droog strooien en blijft natzout langer werken, waardoor er minder strooibeurten nodig zijn. 

Bijzonder strooizout  

Een alternatief voor strooizout is grassap. Hierbij wordt grassap met een hoog zoutgehalte gebruikt tegen gladheid.

Een alternatief voor traditioneel strooizout is grassap. Bij dit concept, ontwikkeld door projectgroep Grass2Gritt, wordt bermgras omgezet in grassap en grasvezels. Dit werkt omdat het sap dat vrijkomt bij het persen van gras een hoog zoutgehalte heeft. Uit onderzoek in 2017 (Life Cycle Analysis) bleek dat grassap veel potentieel heeft om het nieuwe strooizout te worden. In 2020 moet het volgens Wageningen UR  mogelijk zijn dit ‘groene strooizout’ grootschalig te produceren. Het zout uit het bermgras is Calcium Magnesium Acetaat en deze stof moet minder schadelijk zijn voor het milieu dan keukenzout omdat het geen chloride bevat en beter biologisch afbreekbaar is.

Biozout

Biozout is een zout dat vrijkomt bij de productie van bio brandstof. Uit de ruwe glycerine waarvan brandstof gemaakt wordt, worden eerst de ongewenste bestanddelen verwijderd. Zout is zo’n ongewenst bestanddeel. Het gebruik van bio zout is qua productie duurzamer dan normaal wegenzout, er wordt namelijk in feite een restproduct gebruikt. Het uiteindelijke product is echter hetzelfde. Bij het strooien komt er nog steeds zout in de natuur terecht, met dezelfde negatieve milieueffecten als bij traditioneel strooizout.

Wat doet de overheid om duurzamer te strooien? 

In Nederland zijn verschillende partijen wegbeheerders verantwoordelijk voor het ijsvrij houden van de weg. Dit zijn Rijkswaterstaat, de provincies, de waterschappen en binnen de bebouwde kom de gemeenten.  

Tegenwoordig wordt door Rijkswaterstaat bij het grootste gedeelte van de strooiacties al preventief (vooraf) gestrooid. Hierdoor wordt er minder zout gebruikt dan bij curatief (achteraf) strooien. Ook doet Rijkswaterstaat aan natzoutstrooien, waardoor er ook minder zout gebruikt wordt en er minder zout in de natuur terecht komt dan bij droog zout.  

Niet alle gemeenten en waterschappen passen de natzoutmethode toe, maar dit aantal neemt wel toe. Ook een groot gedeelte van de provincies strooit preventief en met natzout. In Noord- Holland bijvoorbeeld, wordt alleen preventief gestrooid. Daarnaast is de provincie Noord-Holland een van de oprichters van het hierboven genoemde Grass2Grit, waarbij grassap als strooimiddel wordt gebruikt. In Noord-Holland wordt Grass2Grit ook als eerste getest. 

Zelf duurzamer strooien

Je bent zelf verantwoordelijk voor het ijsvrij maken van je stoep. Het eenvoudigst is het om een sneeuwschuiver te gebruiken en de laatste vlokken weg te bezemen. Als je toch strooizout wilt gebruiken, probeer dit dan op een manier te doen die zo min mogelijk zout gebruikt. Hierbij een stappenplan.

Strooi preventief: Als er sneeuw voorspeld wordt, is het effectiever om te strooien voordat het daadwerkelijk sneeuwt.

Sneeuwruimen: Als je toch verrast wordt door een sneeuwbui, haal dan het maximale uit je strooizout door eerst sneeuw te ruimen en vervolgens te strooien.

Kies het juiste strooizout: Het formaat van strooikorrels bepaalt het effect. Grote korrels hebben langer effect, maar kleine korrels werken sneller. Pas daarom het type korrels aan de hoeveelheid sneeuwval aan of gebruik een mix van verschillende formaten.

Verdeel het strooizout gelijkmatig: Een handvol strooizout per vierkante meter is ruim voldoende. Zorg dat je het zout gelijkmatig verdeeld over het hele oppervlak.

Naast het gebruik van regulier strooizout kan je ook kiezen voor een alternatief. Het ouderwetse gebruik van kiezels of zand is eigenlijk niet eens zo’n gek idee. Sneeuw en ijs smelten niet na het gebruik van kiezels en zand. De grip op de ondergrond verbetert, doordat de stoep stroever wordt.  

Steeds meer mensen maken ook gebruik van dooikorrels. De meeste soorten dooikorrels werken effectiever dan strooizout, en hebben het voordeel dat er geen keukenzout in de natuur terecht komt. Er zijn twee soorten dooikorrels. Ten eerste een korrel gemaakt van Calciumchloride (CaCl2), het calciumzout van zoutzuur. Daarnaast zijn er ook dooikorrels met als hoofdbestanddeel Ureum. Dit is een meststof dus een bijkomend effect is dat het de groei van allerlei planten laat toenemen. Met korrels op basis van Calciumchloride moet voorzichtig worden omgegaan omdat er veel warmte vrijkomt bij aanraking met water. Op het moment is er weinig te vinden over negatieve milieueffecten van dooikorrels, en lijken ze de meest duurzame optie.

Ter conclusie is het duidelijk dat het gebruik van gewoon strooizout slecht is voor het milieu. Gelukkig zijn er verschillende oplossingen onderweg, zoals het gebruik van grassap. Ook kan er op een zuinigere manier gestrooid worden. Zelf kun je ook duurzamer met strooizout omgaan, door zo min mogelijk en zuinig mogelijk te strooien.

Komende thema’s

* De veelzijdigheid van paddenstoelen
* Een duurzame bruiloft

Wil je ons tips geven over de komende onderwerpen? Of is er een onderwerp waar je graag meer over wilt weten? Stuur dan een mailtje naar Dennis@klooker.com

Check onze lopende kortingen.

Ga naar de kortingspagina!

Review: de Ecostoof

Geschreven in januari 2020

Wij, Merel en Myrthe van het Klookerteam probeerden iets nieuws: Slow Cooking met de Ecostoof. Dat is een soort grote linnen theemuts waar je een hete pan in zet. Deksel erop, trekken aan het touwtje en de stoof houdt je pan urenlang warm terwijl je eten langzaam verder gaart. Werkt het echt? Daar waren wij ook wel nieuwsgierig naar. We namen de proef op de som en dat smaakte naar meer!

Een architect en een hooikist

Caro Nieker was voor haar werk als architect altijd al bezig met isolatie en duurzaamheid. Toen ze gefascineerd raakte door de hooikist van vroeger, een stokoude methode om je pan lang warm te houden, ontsproot het idee voor een eigen variant op die kist. Met haar isolatiekennis moest het toch mogelijk zijn om een hedendaagse, circulaire, energiezuinige kookmethode te ontwikkelen? En jawel hoor, het eindresultaat is de Ecostoof die nu bij ons in de keuken ligt te wachten op zijn eerste stoofpot.

Waar is het van gemaakt?

Biologisch linnen, gerecyclede wol en duurzame kurk. Fijne kleuren en mooie materialen!

Ons eerste stoofje

Via de website van Ecostoof kozen we een recept voor vegan stoofpot met kikkererwten. Lekker veel venkel en zoete aardappel, dat zijn fijne groenten voor een stoofpotje. We vragen ons wel af of er genoeg andere smaakmakers in gaan. Een theelepel dragon, tijm, peterselie en twee laurierblaadjes. Zijn drie theelepeltjes genoeg voor een volle pan groenten? Wij gebruiken zelf meestal wel wat meer, maar we’ll see. We vertrouwen op het recept!

Voorbereiding

De kikkererwten moeten eerst een nacht weken, dan even gekookt op het fornuis en anderhalf uur verder garen in de Ecostoof. Daar begint slow cooking dus al: voorbereiding en geduld. Gelukkig hoeven we zelf niet veel te doen behalve slapen, wachten en een flesje wijn opentrekken. Geen probleem hoor, laat dat maar aan ons over.

Pruttelen maar

De groenten en kruiden verhitten we in een pan en blussen we af met witte wijn en bouillon. Nog even zorgen dat het écht goed heet is en daar gaat ie: de deksel erop en de hete pan stoppen we in zijn zachte linnen bedje. Nog even toedekken met het deksel, trekken aan het touwtje, strik erin en de kookwekker op 40 minuten. Nog een wijntje dan maar?

Spannend…

Het is net alsof je een cadeautje op je eigen kinderfeestje uit mag pakken als je de touwtjes van de stoof losmaakt. De vrolijke spanning na het wachten, maar ook de grote vraag wat je aantreft als je het pakje geopend hebt. Is het wel gaar genoeg? Is het niet te veel afgekoeld? Hadden we niet toch wat extra kruiden moeten toevoegen? Aaaah, maak open!

Dampend stoofje

Geurige dampen wolken omhoog wanneer we het deksel optillen. Oeh dat ruikt goed! En warm is het dus zeker gebleven. Het ziet er wel een beetje uit als een prutje, maar ja, wat wil je met stoofpot, dat is ook een prutje. De kikkererwten zijn gelukkig goed gaar geworden in die 40 minuten en we zijn heel benieuwd hoe ze smaken ten opzichte van kikkererwten uit blik. Nou, we zijn om! Ze hebben net iets meer bite dan hun ingeblikte soortgenoten, maar vooral veel meer smaak. Dat geldt eigenlijk voor alles in het stoofpotje, het is stevig en heeft heel veel smaak behouden. De groenten zijn gaar, maar allesbehalve slap, en vormen een heel geurig geheel met de kruiden. De twijfel over de hoeveelheid kruiden was dus niet nodig; misschien doordat er niets verdampt in de pan en alle smaken er lekker in blijven zitten?

Voor erbij

Het recept beveelt aan het stoofpotje te vergezellen met geroosterd zuurdesembrood en een dikke lik pesto. Daar hebben wij ons netjes aan gehouden en dat was een goed idee! Wel een kleine sidenote bij deze aanbeveling: in de meeste pesto zit pecorino, Italiaanse kaas. Laat dat nou net niet vegan zijn, dus als je het recept graag vegan houdt, let dan op dat je pesto geen kaas bevat.

En het eindoordeel?

Hier willen we meer mee experimenteren. Wat gebeurt er bijvoorbeeld als je curry maakt in deze stoof, krijg je dan een echte smaakexplosie? En we lazen dat je er ook yoghurt mee kunt maken, dat willen we wel eens proberen! We hebben nu alleen groenten en erwten gegaard, maar de Ecostoof is ook heel geschikt voor het langzaam garen van vlees en vis. Daar heb je weer heel andere wachttijden voor, die voor een weekenddiner heel geschikt zijn, maar na een dag werken toch echt iets te lang duren. Tenzij je het voor je werk al in de stoof kunt stoppen. En dan thuiskomen om je cadeautje open te maken. Hmmm geen slecht idee…

€ 10 korting op een Ecostoof

Krijg 10,- korting op de Ecostoof. Gebruik code ‘klooker‘.

Geldig t/m 30 januari 2020

Lekker en milieubewust koken

Geschreven in januari 2020.

Klooker zorgt dat jij lekker kunt leven, genieten èn tegelijkertijd bewust kunt kiezen. Alles is écht verantwoord, van topkwaliteit en betaalbaar.

Koken op gas is straks passé, en dat is maar goed ook! Om het milieu te sparen kook je namelijk het beste op inductie. Het liefst met zo min mogelijk pannetjes en het vuur lekker laag. Maar alleen daarvoor ben jij natuurlijk niet hier. Jij wil van de hoed en de rand weten: waaróm is inductie dan beter? En wat kost dat? En hoe kook je duurzaam én lekker? Goed dat je er bent, want we vertellen hier hoe je dat doet: lekker koken met zo min mogelijk food- eh… footprint.

Boodschappen doen en bereiden

Hoe milieuvriendelijk jouw maaltje is hangt grofweg af van twee factoren: wat je eet en hoe je het klaarmaakt. We behandelen allebei de onderwerpen in deze mailing.

>> Ga direct naar tips voor slim en zuinig koken <<

>> Ga direct naar tips voor boodschappen en duurzame recepten <<

Of lees eerst verder over het klaarmaken: waarom is iedereen zo enthousiast over inductie?

Iedereen aan de inductie!

Milieu Centraal, Natuur & Milieu, de Consumentenbond, ze zijn het er allemaal over eens: inductie verbruikt de minste energie en stoot de minste CO2 uit ten opzichte van koken op gas of de keramische kookplaat. Míts er groene stroom uit je stekker komt. Een belangrijke voorwaarde, want met ‘grijze’ stroom maak je indirect gebruik van aardgas (fossiele brandstof) of steenkolen (hoge CO2-uitstoot) en is er nog amper sprake van milieuwinst. Als je kookt op inductie met groene stroom, dan ben je dus een echte winnaar.

Weg met gas

Straks is het geen keuze meer om te koken met een stekker. Vanaf 2050 wil de overheid dat niemand in Nederland nog kookt of stookt op aardgas. Één van de manieren om de CO2-uitstoot van het land terug te brengen naar nul. Per jaar gebruiken gaspitjes in een huishouden gemiddeld 37 m3 gas, en stoten daarmee 70 kilo CO2 uit. Net zoveel uitstoot als wanneer je op inductie kookt met grijze stroom. Dat betekent dat ook energieleveranciers nog veel duurzame stappen moeten zetten om de CO2-uitstoot te verminderen.

Tips voor koken op gas: zo min mogelijk warmteverlies!

Zet de pan op het midden van de vlam
Voorkom dat de vlammen langs de pannen likken
Gebruik een pan die past bij de grootte van je pit

Koken met een stekker

Elke elektrische kookplaat verwarmt je pan op een andere manier, bijvoorbeeld door magnetische velden, infrarood, verwarmingselementen of halogeenstralers. Bij een keramische kookplaat zorgen verwarmingselementen onder het keramische glas voor de opwarming van de pit, die rood opgloeit. De warm geworden plaat verwarmt vervolgens je pan. Daar zit meteen een groot verschil ten opzichte van koken met inductie. Bij inductie wordt de plaat namelijk niet warm, maar zorgt een magnetisch veld voor de hitte en wordt alleen je pan heet. De kookplaat wordt hoogstens wat lauw. Je moet voor inductie wel pannen hebben die magnetisch zijn, anders kunnen ze de warmte niet geleiden.

Wat verbruikt de meeste energie?

Bij elke kookplaat hoort een ander energieverbruik en uitstoot. Dat heeft niet alleen te maken met elektrisch of gas, maar ook met het merk dat je gebruikt en de soorten verwarmingselementen bij elektrisch koken. In dit overzicht van Milieu Centraal en Natuur&Milieu is dan ook gebruik gemaakt van gemiddelden. Met het serienummer van je kookplaat kun je het verbruik van je eigen plaat opzoeken. Naast het energieverbruik maakt het ook uit waar je energie vandaan komt. Weet jij hoe duurzaam jouw energie is en hoeveel CO2 je daarmee uitstoot? Vergelijk jouw leverancier hier.

Kookplaat	Dit gebruik je aan gas of stroom per jaar	Dit is je CO2-uitstoot per jaar
Gas	37 m3 gas	70 kilo
Inductie	175 kWh	70 kilo
Keramisch	225 kWh	90 kilo
Ouderwetse kookplaat (gietijzer)	260 kWh	110 kilo

Inductie: de voordelen

Een inductieplaat verbruikt 20% minder energie dan een keramische plaat en is de zuinigste manier van elektrisch koken. Bovendien verliest inductie veel minder van de energie, namelijk tussen de 10 en 20 procent. Bij koken op aardgas kan dat oplopen tot zelfs 40 tot 50 procent, zonde! Dat komt doordat bij inductie alleen het vlak van de pan wordt verwarmd, niet meer of minder, maar gewoon precies genoeg.

Om er al helemaal een ‘TellSell’ reclame van te maken, nog wat inductie-voordelen op een rij:

eten koekt niet aan
makkelijk schoon te maken
veiliger, want geen vlam
veiliger, want alleen de pan wordt heet
veiliger, want de plaat koelt snel af
je water kookt heel snel
op sommige platen kun je per pit een timer zetten
de temperatuurinstelling heeft direct effect (vergelijk dat maar eens met keramisch!)

Gooi je pannen niet weg, doe de pannencheck!

Stap je over van gas naar inductie? Let dan bij aanschaf van nieuwe pannen op het inductielogo hiernaast. Dat geeft aan dat je pan magnetiseerbaar is en werkt op je kookplaat. Maar gooi je oude pannen niet zomaar weg! Veel pannen werken prima op inductie, je hoeft het alleen maar even te checken:

1. Houd een magneet bij de bodem van je pan. werkt het? Je pan is magnetiseerbaar en werkt op inductie.
2. Zet je pan op een plat vlak: wiebelt hij? Pas dan op met krassen op je plaat. Staat hij lekker stevig, dan is er niets aan de hand.

Is je pan niet magnetisch, dan kun je altijd nog een inductie-adapter kopen, die geleidt wel en maakt je pan of zelfs aardewerk (tajine!) warm. Je verliest daar wel wat warmte mee, dus is het net iets minder energiezuinig. Maar wel prettig als je je lievelingspan niet weg wilt gooien 🙂

De kosten van inductie

Elektrisch koken is niet duur. Een jaar keukenprins- of prinses spelen kost rond de 40 euro aan elektriciteit. Maar als je overstapt naar inductie en je meterkast moet daarvoor aangepast, dan kan dat best in de papieren lopen. Een keramische kookpaat heeft meestal twee, soms zelfs drie groepen in de meterkast nodig, een speciaal stopcontact voor de ‘perilex’ stekker en een speciale stroomdraad die naar je keuken loopt. Dat alles bij elkaar kan zomaar € 600 kosten. En dan heb je de plaat nog niet eens. Het hoeft gelukkig wel maar één keer.

Wil je weten hoe je jouw meterkast klaarmaakt voor een inductie kookplaat? Lees dit handige artikel van Milieu Centraal.

Er komt fijnstof vrij als je kookt

Bij het koken komen altijd hele kleine deeltjes vrij die je inademt, ook wel fijnstof genoemd. Vooral bij het braden van vlees en het op hoge temperatuur wokken van groenten is hier sprake van. Voor je eigen gezondheid is een afzuigkap daarom aan te raden, al kost dat natuurlijk wel weer elektriciteit. Zet een afzuigkap niet op een hogere stand dan nodig en doe het licht weer uit als je het niet gebruikt.

Slimme tips voor energiezuinig koken

Of je nou op gas kookt of elektrisch, de manier waarop je kookt maakt het grootste verschil. Om zuiniger te koken hoef je alleen maar een beetje slim te zijn, en daar helpen we graag bij!

Van snelkookpan…

Aardappelen, groenten en (biologisch) vlees kun je klaarmaken in een snelkookpan. Door de hoge druk in de pan wordt je eten tot vier keer sneller gaar en dat scheelt tijd én energie. Handig! Bovendien blijven de vitaminen, kleur, smaak en geur van het eten beter behouden en is het dus ook nog eens extra gezond. Houd er wel rekening mee dat de pan binnenin veel ruimte nodig heeft voor water en stoom. Je kunt hem dus nooit helemaal vullen.

… naar slow cooking

Vroeger gebruikte je een hooikist, nu is er de Ecostoof. Een soort grote linnen theemuts gevoerd met gerecyclede schapenwol. Om te stoven zet je eerst een pan met groenten en kruiden, (eventueel vlees of vis) op het fornuis en wacht tot het kookt. Vervolgens gaat het met pan en al de Ecostoof in, waar het een halfuur tot een uur langzaam verdergaart in zijn warme jasje.

Benieuwd naar de Ecostoof? Wij probeerden hem voor je uit! Klik hier voor onze review.

€ 10 korting op een Ecostoof

Krijg 10,- korting op de Ecostoof. Vind de code op onze kortingspagina!

Geldig t/m 30 januari 2020

En nog 7 tips voor zuiniger koken

Doe het deksel op je pan, daarmee behoud je driekwart van de warmte
Zet je vlam/stand lager als je water eenmaal kookt
Doe de kook-stop techniek: kook de pasta of aardappelen vanaf het begin al mee en haal van het vuur als het water kookt. Je hoeft dus niet eerst het water te laten koken!
Neem een pan die past bij je pit. Te groot kost meer energie om te verwarmen, te klein geeft meer energieverlies bij zowel gas als keramisch
Let op het energielabel bij aanschaf van een nieuw fornuis. Hoe groener hoe beter!
Kook op halfhoog of laag vuur. Dat duurt iets langer, maar spaart 45 tot 80% energie
Let op de bereidingswijze: de magnetron kost relatief weinig energie, een frituur juist heel veel.

Tips voor boodschappen en lekkere recepten

Koop en kook alleen wat je eet

Dat lijkt logisch, maar de gemiddelde Nederlander gooit nog altijd gemiddeld 34,3 kilo eten per jaar weg. Om niet per ongeluk eten te kopen dat je eigenlijk al in huis hebt, kun je je voorraad bijhouden met gratis apps als Foodplanner of de verspillingsvrije coach van Milieu Centraal. Zo kun je in de supermarkt checken of je nog genoeg in huis hebt. Bovendien kun je er makkelijk je maaltijden mee plannen en boodschappenlijstjes voor een hele week maken. Je doet dan minder gauw impulsaankopen en koopt alleen wat je nodig hebt. Dat scheelt bovendien geld, dat is ook niet verkeerd!

Eet uit de buurt

Zo eet je niet alleen automatisch ook van het seizoen, maar steun je meteen je lokale boer, bakker, slager of kruidenier. Je bespaart daarnaast veel transport en daarmee uitstoot en jij weet als nooit tevoren waar je eten vandaan komt.

zoek hier producten van de boer in jouw eigen stad en provincie.

10 % korting op De Krat

Klookerleden krijgen 10% korting op de eerste vier duurzame maaltijdboxen. Klik om naar de actie op de kortingspagina te gaan.

Eet meer plantaardig en minder dierlijk

Zoals we wel in onze Topic Mailings: Food Habits hebben besproken, is de impact van dierlijke producten zoals vlees, zuivel en eieren over het algemeen hoger dan dat van andere voedingsmiddelen zoals fruit, graan en groenten. Probeer deze dus te minderen. Let hierbij op dat vlees vervangen voor vega niet altijd even milieuvreindelijk is. Wanneer een vleesvervanger veel kaas bevat, zoals een kaasburger, is de impact ervan vergelijkbaar met dat van rundvlees. Wanneer een vleesvervanger veel melk bevat, zo’n 50%, is de impact vergelijkbaar met dat van varkensvlees en kippenvlees. Meer informatie over vleesvervangers lees je in onze vlees zonder vlees-mailing.

Eet uit blik

Wat? Ja echt! Vers eten is ook niet alles, juist omdat het snel bederft. Je hoeft daar echt niet alleen maar bruine bonen voor te eten. Coco Conserven streeft bijvoorbeeld naar haute cuisine uit blik en is gemaakt van voedsel dat anders wordt weggegooid. Zo kun je rilette van Schipholganzen bij ze kopen voor € 4,95 en maaltijdsoep Ribollitta voor € 6,50. Bederft niet!

Receptideeën: eenpansgerechten

Hoe minder pannen je warm hoeft te maken, hoe minder energie je nodig hebt. Een eenpansgerecht is dus hartstikke energiezuinig en eerlijk is eerlijk, het gemak is ook een pluspuntje. Gebruik je ook nog eens biologische ingrediënten uit de buurt, dan ben je op alle vlakken ‘lekker’ bezig.

Shakshuka Een heel lekker, makkelijk én goedkoop eenpansgerecht. Je kunt hem in een luxere variant met verse kruiden, eieren en saffraan maken, zoals deze smakelijke Shakshuka van Ottolenghi. Je kunt ook kiezen voor een goedkopere vegan variant met tofu, of een vegan variant met hummus voor dat extra vleugje duurzaamheid.

Tajine Ok, ok, een pan mogen we het niet noemen, dus officieel geen eenpansgerecht. Maar dat zien jullie wel door de vingers als je de langzaam gegaarde groenten proeft, jamm. Je kunt deze met vegetarische gehacktballetjes eens proberen, of er een echt oosters tintje aan geven, met deze tajine met aubergine, courgette, abrikozen en dadels.

Eet smakelijk!

We weten dat het best veel informatie kan zijn, en je hoeft echt niet in één keer een inductieplaat aan te schaffen. Het is vooral belangrijk dat je geniet van je eten en er alles uit haalt dat je lichaam nodig heeft. Houd het vooral lekker en behapbaar voor jezelf. En als je nou helemaal tureluurs wordt van alle mogelijkheden, kun je altijd nog duurzaam je eten bestellen!

Komende thema’s

Week 04: Strooizout
Week 05: Week van de Circulaire Economie
Week 06: Fashion Week

Wil je ons tips geven over de komende onderwerpen? Stuur dan een mailtje naar ons terug!

Check onze lopende kortingen.

Ga naar de kortingspagina!

Supplementen & gezondheid

Arctic Blue

Er gaan soms wel tot 30 ansjovisvissen in 1 visoliecapsule. Ludo van de Wiel wilde dit in 2014 anders aanpakken. Hij wilde uit kabeljauwvisresten visolie maken. Ter informatie: 1 kabeljauw is goed voor 250 visoliecapsules.

Met de Noorse visolie van Arctic Blue (gemaakt van snijresten van de kabeljauwfilet) weet je 100% zeker dat deze gemaakt is zonder onnodige overbevissing of nadelige effecten voor milieu, zeevogels, zeezoogdieren en lokale bevolking.

Dit heeft hen als een van de weinigen het MSC keurmerk opgeleverd, internationaal en ook in Nederland. En aan de veganisten en vegetariërs hebben ze ook gedacht, want ze bieden ook Algenolie als bron voor Omega-3.

Kernwoorden: visolie, supplementen, bijvangst, vegan optie

Naar hun website

Bonusan

Bonusan maakt kruidenextracten en voedingssupplementen. Alles zit in glazen potjes.

Het bedrijfspand van Bonusan is voorzien van verschillende duurzame technieken en heeft een A+-energielabel. Ook werkt de klimaatinstallatie voor het productieproces op duurzame energie.

Kernwoorden: vitaminen, recyclebare verpakking, supplementen, NL-based

Naar hun website

Eqology

Eqology is producent van voedingssupplementen. Het test geen enkel product op dieren en is MSC-gecertificeerd, dit betekent dat ze alleen gebruikmaken van duurzame visvangst (bij bijvoorbeeld supplementen op basis van visolie).

Kernwoorden: Noorwegen based, visolie, vegan olie, vitaminen, mineralen, supplementen

Naar hun website

Jimini’s

Bij JIMINI’S kun je terecht voor krekelrepen en kun je zelfs eiwitrijke pasta kopen. De ingrediënten zijn 83% biologisch, en alle insecten worden in Nederland gekweekt.

Kernwoorden: proteinbars, eiwit, insecten, NL-based

Naar hun website

Kriket

Wil je proteïnerepen op basis van krekels eens uitproberen? In de Ekoplaza vind je het merk Kriket, geproduceerd in een circulair Brussels landbouwproject. Ekoplaza verzorgt zelfs proeverijen in sommige steden. Ze vervaardigen hun notenrepen met hun speciale krekelbloem! Naast de repen verkopen ze ook granola, eiwitpoeder en hartige snacks.

Kernwoorden: proteinbars, eiwit, insecten, energybar

Naar hun website

Mush

Paddenstoelen zitten bomvol vitamines, mineralen en voedingsstoffen. Met de paddenstoelenpoeders van Mush is het supermakkelijk om deze superfood toe te voegen aan je dieet, bijvoorbeeld in smoothies of in je ontbijt. De poeders zijn 100% natuurlijk, biologisch en veganistisch.

Kernwoorden: paddenstoel, vegan, superfood, poeder

Naar hun website

Solgar

Kernwoorden: supplementen, vitaminen, mineralen, glazen potjes, recyclebare verpakking, natuurlijk, duurzame teelt, groene stroom, vrij van synthetische geur-, kleur-, en smaakstoffen

Naar hun website

Testa

De oplossing van Testa is even simpel als slim. Vissen maken namelijk zelf geen omega 3 aan, maar halen die uit algen. En dat is precies wat ze ook bij Testa doen: hoogwaardige omega 3 verkrijgen uit kweekalgen zonder dat er een vette vis aan te pas komt. Vervolgens kun je deze omega als tabletten bestellen.

Kernwoorden: supplementen, omega-3, vegan, visolie, vrij van synthetische geur-, kleur-, en smaakstoffen

Naar hun website

Sport- en voedingssupplementen

Geschreven in januari 2020

Klooker zorgt dat jij lekker kunt leven, genieten èn tegelijkertijd bewust kunt kiezen. Alles is écht verantwoord, van topkwaliteit en betaalbaar.

Het nieuwe jaar is vaak hét moment waarop je gaat nadenken over gezondheid en je bijvoorbeeld een nieuw dieet oppakt of weer begint met sporten. Daarom gaat deze mailing helemaal over sport- en voedingssupplementen. Hoe en waarvan worden dit soort supplementen eigenlijk gemaakt? Is de productie duurzaam? Dit en meer lees je in deze mailing!

Diverse soorten supplementen - hoe duurzaam zijn ze?

Sport- maar vooral voedingssupplementen lijken helaas door milieuvervuiling steeds meer nood dan luxe te worden:

Bodemvervuiling op de plekken waar wij ons voedsel groeien heeft geleid tot verlies van voedingsstoffen in ons voedsel. Tegelijkertijd heeft algehele milieuvervuiling ervoor gezorgd dat wij schadelijke stoffen binnenkrijgen via onder andere de lucht, het water, maar ook ons voedsel. Om ons lichaam van deze schadelijke stoffen te ontgiften, hebben wij juist meer voedingsstoffen nodig. Helaas is dat dus in mindere mate aanwezig in ons voedsel tegenwoordig, om dezelfde reden: milieuvervuiling.

Hiermee willen wij natuurlijk niet zeggen dat je niet genoeg voedingsstoffen kúnt halen uit je normale dieet, maar wel dat je er goed op moet letten om dat dagelijks met voeding binnen te krijgen. Wij raden aan dat als je van plan bent sport- of voedingssupplementen te gebruiken, je eerst een professional raadpleegt die jou daarmee kan helpen! Voedingssupplementen zijn nooit een vervanging voor een gebalanceerd dieet.

Verschillende soorten supplementen

Sport- en voedingssupplementen zijn aanvullingen op je dagelijkse voeding. Dit kan in de vorm van pillen, poeders, druppels, capsules, voedsel of drankjes. Hoeveel baat men heeft bij het nemen van dit soort supplementen hangt af van het voedingspatroon. Het lichaam neemt voedingsstoffen in pillen gemakkelijker op dan de voedingsstoffen in eten. Daarom worden supplementen vaak gebruikt door mensen die meer van een bepaalde voedingsstof nodig hebben. Maar het nemen van supplementen heeft niet of nauwelijks zin als je er naast geen gebalanceerd dieet hebt.

In deze mailing ligt de focus voor sport supplementen op eiwit-supplementen omdat deze de meest gebruikte sport supplementen zijn. Voor voedingssupplementen kijken we naar vitaminen en mineralen.

Eiwitten/proteïne

Het innemen van extra eiwitten via een supplement wordt vaak gedaan met het doel spieren te herstellen na intensief sporten en spiermassa op te bouwen. Eiwit-supplementen zijn er in twee verschillende soorten: Whey- of wei-eiwit en caseïne-eiwit.

Whey-eiwit is een bijproduct van melk dat vrijkomt tijdens de productie van kaas en wordt snel in het lichaam opgenomen. Caseïne-eiwit is ook afkomstig van melk maar wordt minder snel in het lichaam opgenomen. Beide soorten zijn gunstig voor verschillende doeleinden.

Eiwit-supplementen komen meestal in poedervorm voor en worden ook vaak proteïnepoeder genoemd. Ze zijn er echter ook in andere vormen; bijvoorbeeld een proteïnereep.

Naast melk kunnen eiwit-supplementen ook uit andere dierlijke of ook plantaardige bronnen komen. Denk hier onder andere aan soja, zaden, erwten, en zelfs insecten!

Vitamines

Vitamines zijn voedingsstoffen die in kleine hoeveelheden voorkomen in eten en drinken. Het lichaam kan vitamines niet (genoeg) zelf aanmaken, het zijn dus essentiële voedingsstoffen. Ons lichaam heeft vitamines nodig voor een normale groei en ontwikkeling en om gezond te blijven.

Voor een volledige lijst van vitamines en waarvoor ze nodig zijn, check deze pagina van het voedingscentrum.

Een aantal vitamines die veel in supplement-vorm voorkomen zijn vitamine D, vitamine K en vitamine B12. Ook multivitamine is een veelvoorkomend voedingssupplement. Dit supplement bevat alle 13 vitamines en een aantal mineralen die in groente en fruit voorkomen.

Mineralen

Mineralen zijn ook stoffen die in kleine hoeveelheden in voedsel voorkomen en nodig zijn voor goede gezondheid en normale groei, net als vitamines. Ook kan het lichaam mineralen niet zelf aanmaken.

De mineralen die je lichaam nodig heeft zijn: Calcium, magnesium, fosfor, kalium, natrium en chloor. Voor een lijst van mineralen waarvan je lichaam er minder nodig heeft, en om te lezen over de werking van verschillende mineralen, kijk op deze pagina van het voedingscentrum.

Hoe worden supplementen gemaakt? Is het duurzaam?

In dit stuk gaan we kijken naar de duurzaamheid van verschillende soorten sport- en voedingssupplementen. We kijken naar de ingrediënten en het productieproces.

Proteïnepoeder van zuivelafkomst

Zoals eerder genoemd is whey-proteïne afkomstig uit melk, specifiek gewonnen tijdens het proces van kaasproductie. De impact op het milieu van dit product begint dus aan het begin van de prouctieketen met dezelfde impact als dat van melk. In de kaasfabriek wordt de melk behandeld met enzymen, waardoor het gescheiden wordt tot een vloeibaar en een stevig gedeelte. Whey bevindt zich in het vloeibare gedeelte en caseïne in het stevige gedeelte. Van de vloeibare whey kan geen kaas gemaakt worden, de kaas wordt gemaakt van het stevige gedeelte waar ook de caseïne zich bevindt. De whey-proteïne is nu vloeibaar en heeft geen smaak. Op een andere afdeling wordt het door middel van hete en warme lucht gedroogd en blijft er een poeder over. Het poeder wordt daarna gefilterd zodat er zoveel mogelijk eiwitten en zo min mogelijk koolhydraten en vetten achterblijven.

Is het duurzaam?

Whey is een soort bijproduct van de kaasproductie. Daarom zou je kunnen zeggen dat het best duurzaam is. Toch moet je al uitgaan van de impact van de productie van melk. Melkproductie heeft een milieu-impact op verschillende vlakken: landgebruik, watergebruik, broeikasgassen en overige vervuiling en natuurlijk de impact op het dier. In onze topic mailing: food habits over de impact van melk kan je hier in meer detail over lezen.

Caseïne is geen bijproduct van de kaasproductie. Het stevige gedeelte dat uit de melk komt, waar de caseïne zich bevindt, wordt namelijk gebruikt voor de kaasproductie. Proteïnepoeder met caseïne is dus op dat vlak minder duurzaam dan dat van whey.

Proteinepoeder en -repen van insecten

Zoals eerder genoemd kan een eiwit supplement ook gemaakt worden van insecten. Als er van krekels proteïnepoeder wordt gemaakt dan bestaat de droge stof uit bijna 60% proteïne die alle 9 essentiële aminozuren bevat. Daarnaast bevat krekel veel vitamine B12, calcium en ijzer. In veel delen van de wereld zijn insecten al een normaal deel van het dieet, zo worden ze wereldwijd door meer dan 2 miljard mensen regelmatig gegeten!

Om van insecten een poeder te maken, moeten ze eerst gedood worden. Dit wordt op zo’n manier gedaan dat het als pijnloos gezien wordt voor de beestjes. Insecten kunnen hun metabolische processen verlangzamen in tijden van nood, en in een soort winterslaap gaan. Door de temperatuur zodanig te laten zakken dat een insect in ‘winterslaap’ gaat, kan hij pijnloos gedood worden. Hierna worden ze verpulverd en zo ontstaat er een smaakloze poeder.

Is het duurzaam?

Eiwitten uit insecten hebben over het algemeen een minder grote milieubelasting dan die uit bijvoorbeeld vlees, of zuivel.

Zo levert ongeveer 4 liter water zo’n 6 gram rundvlees op, terwijl het wel 72 gram aan krekels kan opleveren! Daarnaast kosten insecten minder land en minder voedsel om te produceren dan welke andere dieren dan ook. Ze kunnen namelijk vaak graan of groenten eten die wij anders als afval weg zouden gooien. En zijn ze effectiever in het omzetten van het voedsel dat ze eten naar nuttige eiwitten. Krekels bijvoorbeeld hebben 12 keer minder eten nodig dan koeien om dezelfde hoeveelheid eiwitten te produceren. Ook planten insecten zich heel snel voort en creëren daardoor snel grote populaties.

Daarnaast is het natuurlijk overbodig om te zeggen dat eiwitten op basis van krekels niet vegan zijn. Het is gemaakt van insecten, en ook al worden zo, zoals gezegd, pijnloos gedood, dit is wel iets waar je zelf geen moeite mee moet hebben. Het is naar ons idee wel zeker een aanrader als je de zuivelpoeder variant wilt vervangen met een insecten poeder variant.

Ook bij JIMINI’S kun je terecht voor krekelrepen en kun je zelfs eiwitrijke pasta kopen. De ingrediënten zijn 83% biologisch, en alle insecten worden in Nederland gekweekt.

DIY Tip!

Wil je nou graag weten waar je eiwitten vandaan komen, zeker weten dat het gemaakt wordt met weinig impact op het milieu, en niet uit grote felgekleurde plastic potten komt? Maak het lekker zelf! Wij kwamen op de site van de Hippe Vegetariër een heel handig artikel tegen met meerdere recepten om je eigen eiwit poeders te maken. Wij geven je eentje hieronder, maar lees vooral de rest van het artikel als je meer uitleg over verschillende soorten eiwitten wilt, en wilt weten welke voedingsmiddelen een hoge BW (Biologische Waarde) hebben.

Recept:
20 gram rode linzen
20 gram witte rijst
30 gram havermout
10 gram kikkererwten

Was en/of spoel de verschillende ingrediënten van te voren goed af en dep ze droog. Daarna kun je ze eventueel toasten voor extra smaak. Doe dit in een wok (zonder olie!) en blijf de wok constant draaien tot de ingrediënten een licht goud-bruin kleurtje hebben. Maal vervolgens alle ingrediënten tot een zeer fijn poeder in een keukenmachine (blender of koffiebonen maler kan ook). Bewaar het poeder in een luchtdichte verpakking en gebruik het op dezelfde manier waarop je kant-en-klaar poeder zou gebruiken.

Smaaktips
De smaak van deze eiwitpoeders is anders dan die van kant-en-klare poeders uit de winkel, omdat ze 100% natuurlijk zijn en ongezoet. Hierdoor zijn ze heel geschikt om te verwerken in een recept (voor bijvoorbeeld herstel pannenkoekjes, brood, cakes en muffins), maar meng je deze DIY eiwit poeders in een pure shake met alleen water of ‘melk’, dan is het lekker om een smaakmaker of natuurlijke zoetmaker toe te voegen aan je poeder, zoals vanille of cacao.

(Multi)vitamines en mineralen

Voedingssupplementen kunnen zowel natuurlijk als synthetisch geproduceerd worden. Natuurlijke varianten bevatten vitamines en mineralen die uit de natuur komen. Hoe deze vitaminen en mineralen verzameld worden is echter vaak niet duidelijk.

In supplementen zitten vooral synthetische of industrieel geproduceerde vitamines en mineralen. Ze worden in fabrieken gemaakt en zijn het resultaat van een reeks, voor ons ingewikkelde (als we voor onszelf spreken), chemische bewerkingen. Als basis kan olie gebruikt worden waarmee de moleculaire structuren van vitaminen en mineralen worden nagemaakt door de toevoeging van verschillende chemicaliën en hoge temperaturen.

Is het duurzaam?

De verpakking

Het eerste waar je tegenaan loopt als je supplementen gaat kopen is natuurlijk de verpakking. Er is veel plastic in supplementen-land. Er zijn ook wel vitamines in glazen potjes, maar ze zijn moeilijk te vinden, en meestal wat prijziger. Deze zijn wel beter te recyclen dan de plastic potjes en ook de aluminium strips waar vitaminen wel eens in komen, dus als je het je kunt veroorloven is dat de keuze met de minste impact als je nadenkt over grondstoffen die gebruikt moeten worden. Maar anders is het natuurlijk altijd een goed idee je verpakkingen te recyclen of er een leuk upcycle project van te maken!

Productieproces

Voor de natuurlijke supplementen is het van belang hoe de planten die gebruikt zijn voor het supplement gekweekt worden. Denk hier bijvoorbeeld aan of het biologisch en/of non-GMO is. Bij synthetische supplementen gaat het vooral om hoe het productieproces binnen de fabriek eruit ziet.

Een voedingssupplement op zichzelf is meestal niet zo duurzaam in de productie, maar er zijn al wel bedrijven die zich inzetten voor duurzaamheid. Marijn Roethof van Soulstores legt de focus op drie merken die zich hiermee bezig houden: Bonusan, Solgar (ook te koop bij Ekoplaza) en Eqology. Het bedrijfspand van Bonusan bijvoorbeeld is voorzien van verschillende duurzame technieken en heeft een A+-energielabel. Ook werkt de klimaatinstallatie voor het productieproces op duurzame energie.

Bij Solgar kiezen ze onder andere voor een milieuvriendelijke productiewijze, natuurlijke ingrediënten (als het kan van biologische teelt) en voor GMO-vrije grondstoffen (grondstoffen zonder genetisch gemanipuleerde organismen). Ook maken zij gebruik van recyclebare glazen potten, milieuvriendelijk papier en kiezen zij voor natuurlijke geur-, kleur- en smaakstoffen. Voor vegetariërs of veganisten hebben zij ook meerdere opties. Het merk Eqology test geen enkel product op dieren en is MSC-gecertificeerd, dit betekent dat ze alleen gebruikmaken van duurzame visvangst (bij bijvoorbeeld supplementen op basis van visolie).

Probeer voor jezelf te bepalen wat voor jou het zwaarste weegt, en waar jij de focus op wilt leggen bij het aanschaffen van je vitamines en mineralen. Zo kan je zelf conclusies trekken over de duurzaamheid van een product op vlakken als energiegebruik, watergebruik, vervuiling, enzovoort, en hoe belangrijk jij elk aspect vindt. Bij natuurlijke supplementen is het bijvoorbeeld mogelijk dat er dierlijke bestanddelen in zitten, zoals bij Omega-3 wordt er gebruik gemaakt van visolie. Wil je graag vegan supplementen? Neem dan een kijkje bij het assortiment van Holland&Barett. Wil je zeker zijn dat de natuurlijke ingrediënten vervaardigd zijn met zoveel mogelijk respect voor het milieu? Zorg dan dat je een biologisch merk neemt.

Het is lastig om conclusies te trekken over de algehele duurzaamheid van supplementen. Toch hopen we dat deze mailing je meer inzicht heeft gegeven over hoe bepaalde supplementen gemaakt worden en waar je op kan letten bij het kopen van een bepaald merk. Voor eiwit-supplementen is het verhaal wat duidelijker. Toch zouden we pleiten voor het lekker zelf maken van je eiwitten; wel zo leuk, en zo weet je altijd wat er in zit, en waar het vandaan komt! Maar bedenk vooral: als je veelzijdig genoeg eet, heb je waarschijnlijk geen supplementen nodig. Je hebt niet meer nodig dan de dagelijkse aanbevolen hoeveelheid. En zo vermijd je een stapel plastic potjes in je huis.

Komende thema’s

* De veelzijdigheid van paddenstoelen
* Een duurzame bruiloft

Wil je ons tips geven over de komende onderwerpen? Of is er een onderwerp waar je graag meer over wilt weten? Stuur dan een mailtje naar Dennis@klooker.com

Check onze lopende kortingen.

Ga naar de kortingspagina!

naar alle lopende kortingen