Geschreven in december 2019
Klooker zorgt dat jij lekker kunt leven, genieten èn tegelijkertijd bewust kunt kiezen. Alles is écht verantwoord, van topkwaliteit en betaalbaar.
Zodra de temperatuur tot rond het vriespunt daalt zijn ze niet te missen op de weg; strooiwagens. Vorige winter werd er 56 miljoen kilo aan zout gestrooid op de Nederlandse wegen. Genoeg reden om te onderzoeken wat de milieueffecten van strooizout zijn, en hoe we duurzaam om kunnen gaan met het strooien van zout.
De toename in de hoeveelheid zout in de natuur als gevolg van het strooien heeft effect op planten en dieren. Daarnaast kunnen er ook andere vervuilende stoffen in de natuur terecht komen via strooizout. De negatieve effecten van strooien zijn te verminderen door zuiniger te strooien of door een alternatief op normaal zout te kiezen. Vanuit de overheid wordt er geprobeerd zuiniger te strooien, en zijn er alternatieven in ontwikkeling. Zelf kun je ook zuiniger omgaan met zout, of een ander middel gebruiken.
Hoe werkt strooizout?
Vroeger werd er in de meeste landen gebruik gemaakt van grind en zand om gladheid tegen te gaan. Tegenwoordig hebben grind en zand niet meer genoeg effect. Bij veel verkeer wordt het zand vrijwel gelijk van de weg gereden. Daarom wordt er in Nederland sinds de jaren 60 strooizout gebruikt.
Strooizout is in principe hetzelfde als het tafelzout dat je ‘s ochtends over je eitje strooit, alleen dan minder zuiver. Ook zit er een antiklontermiddel in dat ervoor zorgt dat het zout niet gaat klonteren als het nat wordt. Strooizout bestaat uit korrels van verschillende groottes, zodat ze beter over het wegdek verspreiden. De zoutkorrels trekken vocht aan, hierdoor ontstaat er een zoutwateroplossing (pekel) met een vriespunt van min 10°C. Als je deze oplossing op sneeuw of ijs gooit smelt het.
Milieueffecten van strooizout
Al het zout dat op de Nederlandse wegen gestrooid wordt gaat natuurlijk ergens heen. Het zout spoelt met gesmolten sneeuw, of na een regenbui weg en komt in ons milieu terecht. Hier heeft het verschillende effecten.
Zout en planten
Doordat het zoute water in de berm terecht komt, ontstaat er een hoger zoutgehalte in de bodem langs de wegen. Soms is de hoeveelheid zout zelfs te vergelijken met de hoeveelheid zout in kuststreken. Natuurlijk heeft dit effect op de planten in de berm. Het Deens Lepelblad en Stekend Loogkruid komen normaal gesproken alleen in de duinen en op strandvlakten voor, maar tegenwoordig ook langs snelwegen.
Terwijl de plantensoorten uit kustgebieden opkomen, sterven de planten en grassen die van nature in de berm voorkomen. Het zout tast schors van bomen aan, waardoor ze gevoeliger worden voor allerlei schimmels. Zouter grondwater hindert de groei van bomen en zorgt ervoor dat ze in de herfst eerder hun bladeren verliezen. Op de langere termijn hangt het effect van strooizout af van de hoeveelheid regen in de lente. Bij veel regen wordt het zout snel genoeg verdund en valt de schade mee.
Zout en dieren
Het zout spoelt niet alleen de berm in, maar komt ook in sloten en plassen terecht. Hier heeft het effect op allerlei dieren. Zo is gebleken dat bruine kikkers langzamer worden door meer zout in het water in sloten. Vogels kunnen vergiftigd raken als ze te zout water drinken, bijvoorbeeld uit plassen langs wegen. Ze worden suf en hun reactiesnelheid neemt af, waardoor ze sneller overreden kunnen worden door auto’s.
Schadelijke stoffen in strooizout
Naast zout kunnen er ook allerlei zware metalen in strooizout voorkomen. Bijvoorbeeld chroom, koper, lood en nikkel. Zo bleek afgelopen november uit een analyse van strooizout in de zoutbank (waar strooizout wordt opgeslagen) dat er te hoge waarden van PFAS in het strooizout zitten. PFAS staat voor poly- en perfluoralkylstoffen. Dit zijn door de mens gemaakte stoffen die van nature niet in het milieu voorkomen.
Die vervuilende stoffen spoelen via goten en putten het riool in en moeten dan weer uit het water worden gezuiverd. Strooizout dat in de berm of in oppervlaktewater terechtkomt, zorgt ervoor dat er zware metalen in de natuur achterblijven. Er zijn wetten over hoeveel verontreiniging strooizout maximaal mag bevatten om het risico zo klein mogelijk te maken.
Duurzamer strooien
Natuurlijk zijn er manieren om de weg op een milieuvriendelijke manier minder glad te maken. Ten eerste kan er zo gestrooid worden dat er minder zout in de natuur terecht komt. Daarnaast zijn er ook alternatieven voor strooizout in ontwikkeling.
Zuiniger met zout
Er zijn verschillende manieren van strooien. Als het gevroren heeft kan er achteraf gestrooid worden, om de sneeuw en ijzel weg te halen. Dit wordt curatief strooien genoemd. Er kan ook van tevoren gestrooid worden, om te zorgen dat de wegen vanaf het begin niet glad worden. Dit heet preventief strooien.
Ook kan er met verschillende vormen van strooizout gestrooid worden. Er kan met normaal droog zout gestrooid worden, dit wordt droogstrooien genoemd. De alternatieve methode waarbij het zout tijdens het strooien nat wordt gemaakt met pekel (water met veel zout erin) wordt ook wel natstrooien genoemd.
Bij preventief strooien en bij natstrooien wordt er minder zout gebruikt dan bij curatief en droog strooien. Droogzout kan alleen curatief, dus achteraf gebruikt worden. Anders kan het weg waaien waardoor de gladheid niet bestreden wordt en er meer zout in de natuur terecht komt. Daarnaast is er bij natzout strooien altijd minder zout nodig dan bij droog strooien en blijft natzout langer werken, waardoor er minder strooibeurten nodig zijn.
Bijzonder strooizout
Een alternatief voor traditioneel strooizout is grassap. Bij dit concept, ontwikkeld door projectgroep Grass2Gritt, wordt bermgras omgezet in grassap en grasvezels. Dit werkt omdat het sap dat vrijkomt bij het persen van gras een hoog zoutgehalte heeft. Uit onderzoek in 2017 (Life Cycle Analysis) bleek dat grassap veel potentieel heeft om het nieuwe strooizout te worden. In 2020 moet het volgens Wageningen UR mogelijk zijn dit ‘groene strooizout’ grootschalig te produceren. Het zout uit het bermgras is Calcium Magnesium Acetaat en deze stof moet minder schadelijk zijn voor het milieu dan keukenzout omdat het geen chloride bevat en beter biologisch afbreekbaar is.
Biozout
Biozout is een zout dat vrijkomt bij de productie van bio brandstof. Uit de ruwe glycerine waarvan brandstof gemaakt wordt, worden eerst de ongewenste bestanddelen verwijderd. Zout is zo’n ongewenst bestanddeel. Het gebruik van bio zout is qua productie duurzamer dan normaal wegenzout, er wordt namelijk in feite een restproduct gebruikt. Het uiteindelijke product is echter hetzelfde. Bij het strooien komt er nog steeds zout in de natuur terecht, met dezelfde negatieve milieueffecten als bij traditioneel strooizout.
Wat doet de overheid om duurzamer te strooien?
In Nederland zijn verschillende partijen wegbeheerders verantwoordelijk voor het ijsvrij houden van de weg. Dit zijn Rijkswaterstaat, de provincies, de waterschappen en binnen de bebouwde kom de gemeenten.
Tegenwoordig wordt door Rijkswaterstaat bij het grootste gedeelte van de strooiacties al preventief (vooraf) gestrooid. Hierdoor wordt er minder zout gebruikt dan bij curatief (achteraf) strooien. Ook doet Rijkswaterstaat aan natzoutstrooien, waardoor er ook minder zout gebruikt wordt en er minder zout in de natuur terecht komt dan bij droog zout.
Niet alle gemeenten en waterschappen passen de natzoutmethode toe, maar dit aantal neemt wel toe. Ook een groot gedeelte van de provincies strooit preventief en met natzout. In Noord- Holland bijvoorbeeld, wordt alleen preventief gestrooid. Daarnaast is de provincie Noord-Holland een van de oprichters van het hierboven genoemde Grass2Grit, waarbij grassap als strooimiddel wordt gebruikt. In Noord-Holland wordt Grass2Grit ook als eerste getest.
Zelf duurzamer strooien
Je bent zelf verantwoordelijk voor het ijsvrij maken van je stoep. Het eenvoudigst is het om een sneeuwschuiver te gebruiken en de laatste vlokken weg te bezemen. Als je toch strooizout wilt gebruiken, probeer dit dan op een manier te doen die zo min mogelijk zout gebruikt. Hierbij een stappenplan.
- Strooi preventief: Als er sneeuw voorspeld wordt, is het effectiever om te strooien voordat het daadwerkelijk sneeuwt.
- Sneeuwruimen: Als je toch verrast wordt door een sneeuwbui, haal dan het maximale uit je strooizout door eerst sneeuw te ruimen en vervolgens te strooien.
- Kies het juiste strooizout: Het formaat van strooikorrels bepaalt het effect. Grote korrels hebben langer effect, maar kleine korrels werken sneller. Pas daarom het type korrels aan de hoeveelheid sneeuwval aan of gebruik een mix van verschillende formaten.
- Verdeel het strooizout gelijkmatig: Een handvol strooizout per vierkante meter is ruim voldoende. Zorg dat je het zout gelijkmatig verdeeld over het hele oppervlak.
Naast het gebruik van regulier strooizout kan je ook kiezen voor een alternatief. Het ouderwetse gebruik van kiezels of zand is eigenlijk niet eens zo’n gek idee. Sneeuw en ijs smelten niet na het gebruik van kiezels en zand. De grip op de ondergrond verbetert, doordat de stoep stroever wordt.
Steeds meer mensen maken ook gebruik van dooikorrels. De meeste soorten dooikorrels werken effectiever dan strooizout, en hebben het voordeel dat er geen keukenzout in de natuur terecht komt. Er zijn twee soorten dooikorrels. Ten eerste een korrel gemaakt van Calciumchloride (CaCl2), het calciumzout van zoutzuur. Daarnaast zijn er ook dooikorrels met als hoofdbestanddeel Ureum. Dit is een meststof dus een bijkomend effect is dat het de groei van allerlei planten laat toenemen. Met korrels op basis van Calciumchloride moet voorzichtig worden omgegaan omdat er veel warmte vrijkomt bij aanraking met water. Op het moment is er weinig te vinden over negatieve milieueffecten van dooikorrels, en lijken ze de meest duurzame optie.
Ter conclusie is het duidelijk dat het gebruik van gewoon strooizout slecht is voor het milieu. Gelukkig zijn er verschillende oplossingen onderweg, zoals het gebruik van grassap. Ook kan er op een zuinigere manier gestrooid worden. Zelf kun je ook duurzamer met strooizout omgaan, door zo min mogelijk en zuinig mogelijk te strooien.
